Nga Klodi Stralla

Dje filmi “Oppenheimer” u nominua me disa çmime Oskar, ashtu siç edhe pritej. Një film mbreslënës që para disa muajve u shfaq me sukses edhe në kinematë tona.

Regjizori Cristpher Nolan kish ditur të ndërthurrë artistikisht historinë e ndërtimit të të parës bombë atomike nga amerikanët në vitin 1945 përmes projektit “Manhatan” me brejtjen e ndërgjegjes të fizikanit Openhejmer, që ishte shkencëtari që e drejtoi dhe realizoi atë projekt.

Sigurisht, si humanist (siç janë përgjithësisht shkencëtarët), ai pësoi një traumë psikike, kur pa se çfarë pasoja solli ajo (bomba) mbi popullsinë civile, të pambrojtur, në Hiroshima dhe Nagazaki, ku u hodhën të dy bombat e para (frut edhe i punës të tij) me justifikimin për t’i dhënë fund luftës dhe kursyer mijra të vrarë të tjerë nëse ajo vazhdonte.

Kushdo nga ne mund të pyesë: – A ishin Oppenhejmeri dhe kolegët e tij përgjegjës për realizimin e saj? Teknikisht po, po më tej…? Përgjigjen, në film, e dha vetë presidenti amerikan Truman, kur i thotë Oppenheimer-it: – “S’ke përse shqetësohesh, bombën nuk e hodhe ti por unë! Edhe kjo ishte e vërtetë. Vendimarrja u takonte politikës dhe ushtërisë.

Historia mijëvjeçare e Njerëzimit njeh shembuj të shumtë kur shpikjet e shkencëtarëve janë përdorur nga sundimtarët si mjete shfarosëse ndaj kundërshtarëve të tyre; ka edhe shembuj të tjerë që shpikjet e shkencëtarëve kanë shërbyer për mbrojtjen e atdheut (rasti i Arkimedit që mbrojti Sirakuzën nga pushtuesit romakë); sigurisht ka shumë më tepër raste që shpikjet e tyre kanë lehtësuar dhe përmirësuar jetën e miljona njerëzve. Pa shpikjet e tyre sot ne do të ishim ende në epokën e gurit!

Shkencëtarët, për nga natyra e tyre, motivohen nga zbulimi i të vërtetës. Kjo është dhuntia që u ka falur Natyra, ndërsa përdorimi praktik i shpikjeve të tyre është diçka tjetër. Çdo shpikje, në vetvete, mund të përdoret si për mire (dobi) ashtu edhe për keq (dëm), kjo nuk ka lidhje me shkencën, e cila nuk është as morale dhe as imorale por – amorale (përtej moralit). Figurativisht shkencëtarët, pa dashur, e nxjerrin “djallin nga shishja” por pastaj nuk janë të aftë dhe as kanë mundësi t’a futin atë përsëri në “shishe”!