Nga Akad. Skënder Gjinushi

I dashur miku ynë i mrekullueshëm Eno,
I nderuar akademik Eno Koço,
Të nderuar miq e kolegë, artistë e studiues pjesëmarrës.

Lejohem që, në emrin tuaj, të akademikëve, studiuesve të muzikologjisë dhe të etnomuzikologjisë, të krijuesve në këtë fushë, t’i uroj përzemërsisht mikut e kolegut tonë Enos tonë, Enos së botës së muzikës shqiptare, përfaqësuesit të denjë të saj: jetë të gjatë, shëndet të plotë, gëzime në jetë dhe krijimtari të suksesshme.

Nuk po i drejtohemi sot me ndajshtimin teknik Maestro, siç i drejtohemi shpesh me shumë meritë; as me titullin akademik; të cilit i jep nder e ndriçim; po thjesht me i dashur Eno, për të shprehur ndjenjën e afërsinë e tij njerëzore, që përcjell tek miqtë e dashamirësit e tij.

Dy mbiemrat e mëdhenj: Koço e Tashko, me siguri brenda vetes e kanë ledhatuar e krenuar tërë jetën, ashtu siç kanë qenë dhe një sfidë e vështirë për të, por sot, në këtë përvjetor, e themi me bindje se veprimtaria muzikore e Eno Koços e jeta e tij kanë qenë në lartësinë e tyre.

Për këtë flet vepra e shumanshme e tij në Shqipëri e në Europë, në Europë e në Botë, si dirigjent i orkestrave dhe filarmonive nga më të njohurat; si studiues i historisë së muzikës tradicionale shqiptare dhe të asaj qytetare; si krijues e kërkues; si ligjërues shkencor për një problematikë të larmishme të muzikologjisë në shumë universitete të botës; si përkujdesës i përzgjedhjeve, masterizimeve dhe publikimeve muzikologjike; si përgatitës dhe botues i shumë librave me karakter burimor e dëshmues.

Në krye të orkestrës simfonike të RTSH që nga viti 1978, si dirigjues i qindra koncerteve simfonike e vokale, Eno Koço ka meritën e realizimit të një repertori shumë të pasur me rekorde të muzikës instrumentale, të asaj të filmave dhe të këngëve të festivaleve në Radiotelevizion.

Veprimtaria e tij dirigjuese jashtë vendit daton që në vitin 1979, me turneun më se të suksesshëm në Kosovë, si dirigjent i orkestrës së RTSH, për të vazhduar udhëtimin, gjithnjë i mirëpritur e duartrokitur nxehtë për mjeshtërinë e tij, në ish-Jugosllavi (1979) e në Turqi (1983).

Edhe në kohën e Shqipërisë së mbyllur Eno dirigjoi Orkestrën Simfonike të Kajros, Egjipt (1986) dhe u atashua pranë Orkestrës së RAI-t dhe Operas Rèxhio” (Regio) të Torinos (Itali 1989).

Më pas, për afro dy dekada ai dirigjoi Filarmoninë e Universitetit të Lidsit (Leeds-it) dhe disa orkestra e kore të Britanisë. Eno ka bashkëpunuar si dirigjent gjithashtu me orkestrën e operas të Shkupit, me filarmoninë “George Enesku” (George Enescu) të Bukureshtit, me Akademinë Muzikore të Vroklavit (Ëroclav-it), me Filarmoninë e Kosovës etj.

Eno Koço është përkujdesës i përzgjedhjes, konceptimit dhe realizimit të tetë botimeve diskografike me repertorin e Orkestrës së RTSH. Ndër të tjera ka ringjallur në një cilësi të shkëlqyer pjesën më të madhe të repertorit të artistes së mirënjohur Tefta Tashko Koço.

Nga kontributi i tij në fushën e studimeve të botuara do të veçonim monografinë Kënga lirike qytetare shqiptare në vitet 1930, me të cilën mbrojti doktoratën në Universitetin e Lidsit (Leeds-it) në vitin 1998. Krahas botimeve me burime, tri monografi të tjera në fushën e studimeve muzikologjike të botuara nga shtëpia botuese e librit studimor në Kembrixh, pasurojnë kontributet e Eno Koços si dijetar: Udhëtim i isos vokale (2015), Shostakovich dhe Kadare (2005); si dhe Këngët dhe muzika tradicionale e krahinës së Korçës (2018). Librat dhe studimet e tij janë botuar në Shqipëri, Itali, Britani, SHBA, Gjeorgji dhe në Maqedoninë e Veriut.

Mjeshtri Eno Koço është ftuar për ligjërata universitare për zhvillimet muzikologjike, në Shqipëri e në Ballkan, gjatë periudhës bizantine dhe asaj otomane, në universitete të mirënjohur, si ai i Bolonjës, Londrës, Leeds-it, Palermos, Limerick-ut, Cagliari-t e Tbilisi-t. Njohja ndërkombëtare e veprimtarisë krijuese dhe studimore të Eno Koços është e konfirmuar në një numër botimesh enciklopedike të mirënjohura në botë.

Ka studiuar posaçërisht vendin e Gjergj Kastriotit – Skënderbeut në muzikën europiane dhe shqiptare, duke propozuar ide origjinale, nga të cilat më vjen mirë të përmendim ndikimin e poemës simfonike të Fan Nolit prej dias motiveve të Ungjillit sipas Mateut të Bach-ut. Vitet e fundme ai i ka shtuar veprimtarisë së tij edhe botime në fushën e dokumentalistikës, nga të cilat po veçoj përmbledhjen voluminoze Athanas Tashko.

Akademik Eno Koço është një prej anëtarëve më me shpirt nismues në radhët e trupës së Akademisë së Shkencave, dhe për këtë gjej rastin ta falënderoj. Përveç shumë meritave profesionale e njerëzore, Eno Koço është një prej bashkëpunëtorëve më komodë dhe më kolegjialë në veprimtari akademike. Po sjellim ndërmend këtu sidomos rolin që luajti në Kongresin e 50-të Botëror të Studiuesve të Baladave jo vetëm si kumtues, por edhe si organizues e drejtues i shkëlqyer apo në drejtimin e njësisë Academia “Albanica” dhe të formacionit orkestral të saj, që pa dyshim e kanë gjallëruar dhe modernizuar jetën tonë akademike.

Është vështirë të paraqesësh me pak fjalë veprimtarinë e një personaliteti të dimensionit të Eno Koços, aq më tepër kur kjo veprimtari është më së pari në fushën e muzikës, pasi muzika nuk përshkruhet me fjalë. Prandaj, duke i uruar edhe një herë jetë të gjatë, shëndet të mbarë, art e krijimtari të suksesshme, gëzime në familje e në shoqërinë tonë akademike e krijuese, ia lë radhën vetë Enos të shprehet siç di ai me muzikën e tij të dashur.

www.akad.gov.al