Të zbulosh të tretën në dy pasuri!

“Pasanikë të varfër” është romani i pestë në radhë i Grigor Banushit, nga nëntë të tillë.


Nga Raimonda Belli Gjençaj

TË ZBULOSH TË TRETËN NË DY PASURI

“Pasanikë të varfër”, romani i pestë në radhë i Grigor Banushit, botuar në vitin 2021, do të pasohej edhe nga katër të tjerë, për të mbërritur tek i nënti: “Gjenerali pa Yll”, vepra më e re e autorit dhe besoj jo e fundit.

Me një ritëm të tillë krijimtarie, ka gjasa që pas disa muajve mund të zgjohemi me kumtimin e një titulli të ri, që do të jetë vepra e dhjetë e autorit.

Para se të ndodhë kjo, po qëndroj në gjysmën e rrugëtimit letrar, e grishur prej kontrastit të pasanikëve të varfër.

Duke medituar me vështrimin mbi ballinën e librit, hamendjet më vërshuan, si rrjedha e ujit kur gjen shteg të lirë e ku nuk më shpuri trilli i krijuesit. I përfytyrova personazhet si njerëz me duar plot e shpirtin bosh. Parazitë të kamur, që vrisnin kohën, duke numëruar paratë…Ose duke tretur vështrimin, diku larg, siç tregonte pamja… Sapo kapërceva ballinën, trajektorja e mendimeve të mia, ndryshoi udhë. U ndjeva në faj para Gretës dhe Orestit, dy personazhe të ravijëzuar bukur si pamje e si karakter, jeta e të cilëve i shëmbëllen një rrugëtimi të përshkuar nga qindra mijëra të tjerë…

Me veçoritë e të përbashkëtat e tyre…Autori nuk zgjedh rrëfimin kronologjik të ngjarjeve. Kjo mënyrë rrëfimi të cingëris kërshërinë, sidomos kur lexuesi e gjen veten, që në faqen e parë, në një sallë madhështore, ku luhet një vepër operistike e denjë për përmasat e vetë skenës.

Në mes furisë së duartrokitjeve dhe emocionit të publikut, vëmendjen ta shpërqendron një detaj. Oresti është i shqetësuar…Oresti ka diçka për të thënë…Mbase nuk do ta besoni, por duhet të përshkoni 250 faqe që të mësoni se ç’e mundon personazhin.

Talent? Përvojë? Të dyja bashkë. Pena e shkrimtarit e merr me vete lexuesin. Tashmë ka dalë nga Teatri i Operës dhe gjendemi në Teatrin e Jetës. Aty ku regjisorët i kemi zgjedhur vetë, duke u besuar ditët dhe netët tona. Autori na kthen pas në kohë.

Në fillim nuk shkon shumë larg. E kupton prej kalvarit të ngjarjeve, strumbullari i të cilave është trashëgimia e mohuar prej rrufjanëve që i kemi hasur me shumicë pas ‘90-ës.

Kështu ngjizet historia që i ka dhënë frymën subjektit, por dhe titullit. Pikërisht aty personazhet qendrorë shfaqen siç janë. Duar bosh, por shpirtin plot. Është normale që pas kësaj të presësh zhvillimin e plotë të dramës…

Ankthet e tyre, ecejaket, zvarritjet, trokitjet nga një zyrë te tjetra, pritja, mbajtja gjallë e shpresës te drejtësia, janë sekuenca filmi të para e të ri-para në jetën reale, por mjeshtëria e autorit Grigor Banushi, i ka ndërthurur me të shkuarën, me kohën e rinisë së personazheve, në një ballafaqim të mungesës me pasjen, në të cilën merrnin formë ëndrrat. Mbase për të na thënë se vetëm me to jeta ka vlerë. Ëndrrat e personazheve, dikur mësues, bëhen të mëdha në Veriun e vendit, aty ku ata janë emëruar.

Dikush që e di, e kupton se po njihet me të vërtetën e jetës së vetë shkrimtarit. Ka diçka prej Migjenit, në përshkrimet e tij. Më shumë se prej emrit Pukë, është varfëria e zonës së mbuluar një pjesë të mirë të vitit prej dëborës. Grigor Banushi nuk e zbukuron. Nuk gjen asgjë idilike aty, nëse nuk flitet për dashurinë e dy të rinjve.

Nuk e di a ka qenë qëllimi i Banushit, por mes varfërisë materiale, pena e tij ka ngulmuar për pasurinë shpirtërore të grupit të arsimtarëve, që ndanin edhe ushqimin mes njeri-tjetrit. Rastësi, apo jo, e shkuara vjen në një kontrast të fuqishëm me babëzinë e sotme, ku përplasen Oresti me Gretën në betejat e lodhshme për të marrë atë që u takon.

Korrektë e të ndershëm, ata janë në kontrast të vazhdueshëm me të gjitha padrejtësitë që u bëhen. Jo pak, por për dhjetë vjet me radhë…E ndoqa fillin e historisë me bindjen se do të shihja të zhvilluar nga faqja në faqe rrugëtimin e “sfilitjes sizifiane”, siç vetë autori e ka quajtur përvojën e mundimshme të çiftit Vila.

Në vend të kësaj zbulova thelbin e gjithçkaje për të cilën ia vlen vërtet të ekzistosh. Është një mësim i lashtë sa njerëzimi, por që më së shumti, e harrojmë dhe kemi nevojë, që dikush të na i kujtojë. Siç më ndodhi dhe mua me romanin “Pasanikë të varfër”.

Isha drejt fundit, kur m’u përvijua jeta e njeriut, si pasuri e parë; pas saj në vend të dytë, u rehatua dashuria, por kur nuk mbeti gjë më për të lexuar, ndjeva se kisha zbuluar edhe pasurinë e tretë. Vullnetin e njeriut për t’i mbajtur gjallë ëndrrat…
——-
Prag-Panairi i Librit, 12.11.2024

Arti në luftë!

Mbi 300 vizatime e fotografi të ekspozuara në Qendrën Kombëtare të Librit dhe Leximit. Kurator studiuesi Mehmet Gëzhilli.

Global 360

COP29 – Dhjetëra liderë botërorë fillojnë fjalimet dhe negociatat për ndryshimet klimatike

Dhjetëra liderë do të mbajnë sot fjalime në Konferencën e OKB-së për Ndryshimet Klimatike, që po zhvillohet në Azerbajxhan duke…

Diplovista

Çështja e emigracionit, Rama për ‘Il Giornale’: Evropa duhet bashkohet rreth një plani të qartë strategjik

Kryeministri Edi Rama ka dhënë një intervistë për median italiane “Il Giornale”. Ai komentoi marrëveshjen për emigrantët me Italinë si…

Gjeopolitika

Pika të zeza apo të ndritshme?

Viti 2024 duket që do të shënjohet nga luftrat dhe zgjedhjet, të cilat do të ndikojnë në fatin e një…

OPED

Bektashizmi dhe Shqipëria!

Historia e Bektashinjve është historia e qëndresës ndaj dhunës, gjatë pushtimit fatal të Perandorisë Turke

Profil

Një Lider i ri në Diplomaci dhe Fuqizimin e Rinisë

Ambasador Rinor i NATO-s për Shqipërinë, Ambasador Global për Paqen për Kombet e Bashkuara dhe Këshilltar Rinor për OSBE-në

Masmedia

Arti në luftë!

Mbi 300 vizatime e fotografi të ekspozuara në Qendrën Kombëtare të Librit dhe Leximit. Kurator studiuesi Mehmet Gëzhilli.