Dogançja!

Gjuha dogançe lindi nga nevoja për komunikim të banorëve të krahinës së Malëshovës.


Nga Andrea Llukani

Gjuha dogançe lindi nga nevoja për komunikim të banorëve të krahinës së Malëshovës.

Fillimisht përdorej prej kallajxhinjve dhe muratorëve malëshovitë, të cilët punonin nëpër fshatra të tjerë. Ata flisnin dogançe kur donin të bënin pazarin e punës, pa i marrë vesh të tjerët, për shembull “Bëj pazon me cimadhin dhe kapsi beshot” që do të thotë “bëj pazarin me këtë djalin dhe merri paratë”.

Malëshovitët e përdornin dogançen në raste rreziku, për t’u shpëtuar xhandarëve dhe grabitësve kur qenë duke udhëtuar.

Njëherë dy vëllezër kallanxhinj Thanas dhe Tole Gjikdhima qenë duke udhëtuar nëpër pyllin e Sulovës. Tolja ecte përpara dhe Thanasi tërhiqte mushkën e ngarkuar me veglat e punës.

 

Në mes të udhës u doli një xhandar dhe u kërkoi pasaportën dhe lejen e punës. Tolja u zu ngushtë, sepse nuk kishte leje pune dhe as pasaportën nuk e kishte me vete, prandaj për të dalë nga situata i thërret të vëllait:

“Fillush! Mengresi xhandua më zegos lepushkën si të setis?” që do të thotë “Vëlla! Xhandari më kërkon lejen dhe letërnjoftimin, çfarë të bëj?” Vëllai ia ktheu përgjigjen: “ftoi lepushkën e derdos” që do të thotë “jepi pasaportën e mushkës”.

Xhandarët në atë kohë qenë të pashkolluar dhe dy vëllezërit dolën nga situata duke i treguar pasaportën e mushkës. Kallajxhinjtë malëshovitë qenë zanatçinj endacakë dhe si të tillë jetesa e tyre ishte shumë e vështirë. Për të siguruar punë ata udhëtonin shumë. Banorët e krahinës së Malëshovës e përdorin dogançen edhe në këngët e tyre.

Fjalë të gjuhës dogançe ka përdorur Çajupi dhe Noli. Ky i fundit në përkthimin e romanit “Don Kishoti i Mançës” shkruan: “është e kolme dhe rrumbullake”.

Fjala “e kolme” ka kuptimin (e mirë). Që në vogëli jam familjarizuar me gjuhën dogançe, sepse e flisnin gjyshja dhe gjyshi në shtëpi. Kur dikush vinte për vizitë gjyshi Koço i thoshte gjyshes: “na nxir pak thanuqe” thanuqe në gjuhën dogançe i thonë rakisë.

Dogançja përbëhet nga fjalë shqipe, por ka huazuar edhe shumë fjalë greke e sllave. Fjalët e kësaj gjuhe përdoren të lidhura me elemente të gjuhës shqipe si lidhëza, parafjalë etj.

Nga greqishtja gjuha dogançe ka huazuar fjalët: potam-lumë, apono-lat, kato-poshtë, okso-jashtë, mesa-brenda, psalidhi-gërshëra, stoma-goja etj.

Nga turqishtja ka huazuar fjalët: teftis-shpërthen, okno-kokëfortë, sybërdis-shporr, etj. Nga sllavishtja ka huazuar: gospo-zot, gospodar-zotëri, druzhavë-qeveri etj.

Rama takon nesër në Bruksel Sekretarin e Përgjithshëm të NATO-s, Mark Rutte

Kryeministri Edi Rama do të takohet të mërkurën, më 17 shtator në Bruksel me Sekretarin e Përgjithshëm të NATO-s, Mark…

Global 360

Protesta në Hagë, Rama: Asgjë tjetër përveç drejtësisë, për Kosovën dhe çlirimtarët e saj

Kryeministri Edi Rama deklaroi sot se shqiptarët kërkojnë vetëm drejtësi për Kosovën dhe çlirimtarët e saj.

Diplovista

Hasani për ”Kathimerini”: Të thellojmë bashkëpunimin bazuar në interesat strategjike

Tri javë pas rizgjedhjes së Edi Ramës, ministri i Jashtëm i Shqipërisë, Igli Hasani vizitoi Athinën, ku u takua edhe…

Gjeopolitika

SPECIALE/ Mbahet në Pekin Simpoziumi i 10-të i Nivelit të Lartë Kinë-Vendet e Europës Qendrore dhe Lindore

“Kina dhe vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore në një botë në ndryshim: zhvillim i përbashkët, e ardhme e përbashkët”.

OPED

Humanizmi sot në shoqëri sfidë për njerëzimin!

Humanizmi sot nuk është thjesht një koncept filozofik, por një nevojë absolute shoqërore dhe morale.

Profil

Elisabeta Katiaj – Zëri i gruas në biznes dhe në diasporë

Si nënkryetare e Dhomës së Biznesit të Diasporës Shqiptare, Katiaj ka ndihmuar në ngritjen e një platforme të fortë për…

Masmedia

Rama takon nesër në Bruksel Sekretarin e Përgjithshëm të NATO-s, Mark Rutte

Kryeministri Edi Rama do të takohet të mërkurën, më 17 shtator në Bruksel me Sekretarin e Përgjithshëm të NATO-s, Mark…