Nga Dr. Enriko Ceko
Drejtor Ekzekutiv “Qendra Shqiptare për Zhvillim të Qëndrueshëm”

Samiti i 17-të i BRICS u mbajt më 6-7 korrik 2025, në Rio de Janeiro, Brazil. Ky takim i këtyre vendeve zhvillohet në një kohë tensionesh globale dhe në vazhdën e përpjekjeve për të përmirësuar më tej cilësinë e kohezionit midis vendeve anëtare. Në këtë kontekst, agjeenda e samitit u përqendrua gjithashtu në përpjekjet dhe objektivat për të reformuar qeverisjen globale, për të forcuar bashkëpunimin midis vendeve anëtare, për të konsoliduar rolin strategjik të BRICS në rendin botëror aktual dhe të ardhshëm, etj.

Fillimisht, BRICS u krijua në vitin 2009 nga Brazili, Rusia, India, Kina dhe Afrika e Jugut, por në vitet në vijim, veçanërisht në vitin 2024, ai ka përjetuar zgjerim të ndjeshëm duke pranuar Indonezinë, Iranin, Egjiptin, Etiopinë, Emiratet e Bashkuara Arabe, etj, si anëtarë me të drejta të të plota. Përveç këtyre vendeve, Bjellorusia, Kuba dhe Vietnami janë përfshirë gjithashtu në kuadrin e “partnerëve strategjikë”. Kjo rritje cilësore ka dyfishuar madhësinë e grupit dhe gjithashtu ka çuar në rritjen e pritshmërive në skenën ndërkombëtare në lidhje me ndikimin global që mund të ketë BRICS, një ndikim që kërkon forcim të mëtejshëm të unitetit brenda grupit, një unitet për të cilin vetë Presidenti Kinez Xi Jinping është referuar vazhdimisht.

Kina u përfaqësua në këtë samit nga Kryeministri Li Qiang.

Foto nga VCG

Në këtë samit, u diskutuan çështje të tilla si:

1. Promovimi i progresit të vendeve në zhvillim

2. Ruajtja e multilateralizmit dhe tregtisë së lirë

3. Kontributi në luftën kundër ndryshimeve klimatike

4. Paqja, siguria dhe qeverisja globale

5. Zhvillimi i teknologjisë dhe inteligjencës artificiale

6. Shëndeti global dhe rezistenca ndaj krizave

7. Pozicionimi kundër krizave gjeopolitike

8. Roli i anëtarëve të rinj

Lidhur me promovimin e progresit të vendeve në zhvillim, duhet theksuar se qëllimi është (a) të promovohet zhvillimi i qëndrueshëm ekonomik dhe (b) të shkëmbehen përvoja dhe teknologji. BRICS shërben si një platformë e gjerë dhe gjithëpërfshirëse për bashkëpunim ekonomik midis vendeve anëtare dhe vendeve në zhvillim, ndërsa synon gjithashtu një qasje të re ndaj zhvillimit global duke financuar qindra projekte në infrastrukturë, energji, teknologji dhe arsim në vendet anëtare dhe vende të tjera në zhvillim përmes Bankës së Re të Zhvillimit të BRICS. Nga ana tjetër, BRICS organizon rregullisht forume dhe shkëmbime në fusha të tilla si bujqësia, teknologjia, mjekësia dhe arsimi për të forcuar kapacitetet e vendeve anëtare. Kjo jo vetëm që i ndihmon vendet më të vogla të përfitojnë nga përvojat dhe teknologjitë e vendeve më të mëdha si Kina dhe India, por gjithashtu promovon më tej kohezionin në të gjithë sektorët.

Kryeministri kinez Li Qiang takohet me presidentin brazilian Lula da Silva/Foto nga Xinhua

Sa i përket ruajtjes së multilateralizmit dhe tregtisë së lirë, në përgjithësi, samitet e BRICS synojnë të kundërshtojnë tarifat diskriminuese doganore të vendosura ndaj vendeve anëtare nga aktorë të tjerë të mëdhenj të tregtisë ndërkombëtare, pasi praktika të tilla bien ndesh edhe me rregullat dhe parimet e OBT-së, duke u bërë një kërcënim për ekonominë globale. Samiti diskutoi gjithashtu strategjinë e përdorimit të monedhave lokale dhe krijimin e mekanizmave alternativë të financimit. Prandaj, BRICS (a) promovon një botë shumëpolare, ku vendet në zhvillim kanë të drejtë të barabartë në qeverisjen globale dhe (b) mbron tregtinë e lirë dhe bën thirrje për reformën e institucioneve globale. Vendet e BRICS janë në rrugën e duhur për të zvogëluar varësinë e tyre nga dollari amerikan përmes përdorimit të monedhave kombëtare në tregtinë ndërkufitare.

Lidhur me luftën kundër ndryshimeve klimatike, gjatë ditëve të punës të samitit, fokusi ishte në çështjet mjedisore dhe përgatitjet për Konferencën COP30, që do të mbahet në Brazil në vitin 2025. Për këtë qëllim, në samit u prezantua edhe një kornizë për financimin e klimës, e cila synon të ndihmojë vendet në zhvillim të adresojnë ndikimet e ngrohjes globale. Në këtë kontekst, samiti bëri thirrje për (a) angazhime të përbashkëta për klimën dhe (b) iniciativa për financimin e klimës. Vendet e BRICS janë emetuese të CO2 dhe kanë nënshkruar marrëveshje përkatëse për të zvogëluar këtë substancë dhe, nga ana tjetër, përmes fondeve të përbashkëta dhe Bankës së Re të Zhvillimit, BRICS mbështesin projektet e energjisë së pastër dhe përgatiten për ngjarje ekstreme të motit në vendet e cenueshme.

Vala e të nxehtit në Beziers, Francë, 28 qershor 2025/Foto nga VCG

Në lidhje me paqen, sigurinë dhe qeverisjen globale, një nga temat kryesore të këtij samiti, ku vëmendja u përqendrua në çështjen e nevojës së padiskutueshme për reforma në institucionet ndërkombëtare si Kombet e Bashkuara dhe Fondi Monetar Ndërkombëtar, reforma që duhet të pasqyrojnë realitetet e reja të krijuara në ekonominë botërore dhe në ekonomitë e vendeve të zhvilluara, në zhvillim dhe të pazhvilluara. Në këtë kontekst, u trajtuan si përparësi edhe çështjet që lidhen me (a) zgjerimin e Këshillit të Sigurimit me përfaqësues nga Afrika, Azia dhe Amerika Latine dhe (b) promovimin e zgjidhjeve diplomatike për konflikte të ndryshme, duke synuar dialogun, paqen dhe respektimin e së drejtës ndërkombëtare (si në rastin e luftës në Ukrainë, krizës së Gazës dhe tensioneve me Iranin, etj.).

Lidhur me zhvillimin e teknologjisë dhe inteligjencës artificiale, samiti diskutoi rëndësinë e zhvillimit të tyre etik dhe të qëndrueshëm. Në një deklaratë të përbashkët, u trajtuan edhe aspektet e (a) koordinimit për teknologjitë e reja në inteligjencën artificiale dhe (b) promovimit dhe zhvillimit të inovacionit. BRICS synon të shmangë varësinë nga teknologjitë perëndimore, të forcojë sovranitetin digjital të vendeve në zhvillim dhe të investojë në projekte të përbashkëta kërkimore dhe shkëmbime midis universiteteve dhe instituteve kërkimore për të përshpejtuar zhvillimin teknologjik në fusha të tilla si energjia, bujqësia inteligjente dhe kujdesi shëndetësor. Lidhur me shëndetin global dhe menaxhimin e krizave, samiti theksoi rëndësinë e (a) të mësuarit nga pandemia COVID-19 duke forcuar sistemet kombëtare shëndetësore të vendeve anëtare dhe (b) duke u përqendruar në përcaktuesit socialë të shëndetit, duke theksuar rëndësinë e adresimit të sëmundjeve duke luftuar varfërinë, duke përmirësuar kushtet klimatike dhe faktorët socialë, dhe duke lidhur aspektet shëndetësore me zhvillimin e qëndrueshëm.

Sa i përket pozicionimit ndaj krizave gjeopolitike, në lidhje me konfliktin midis Ukrainës dhe Rusisë, samiti shmangu kritikat ndaj Moskës; në lidhje me konfliktin në Gaza, BRICS shprehu “shqetësim të thellë” për situatën humanitare, duke bërë thirrje për lirimin e pengjeve, një kthim në tryezën e negociatave dhe mbështetje për një zgjidhje me dy shtete; dhe në lidhje me situatën shumë konfliktuale në Lindjen e Mesme, BRICS kritikoi sulmet ndaj Iranit.

Sa i përket rolit të anëtarëve të rinj, është e qartë se Indonezia, Irani, Egjipti, Etiopia, Emiratet e Bashkuara Arabe, etj., po i sjellin një dimension të ri kësaj platforme, duke e bërë atë më përfaqësuese dhe madje edhe më të larmishme në aspektin ekonomik, politik dhe kulturor. Këto vende kontribuojnë në peshën gjeostrategjike të grupimit përmes burimeve të tyre natyrore, vendndodhjes gjeografike kyçe dhe potencialit të tregjeve në zhvillim. Me pjesëmarrjen e tyre, BRICS synon të zgjerojë ndikimin e saj në Afrikë, Lindjen e Mesme dhe Azinë Juglindore, të promovojë bashkëpunimin ekonomik ndër-rajonal dhe të forcojë qëndrimet e përbashkëta mbi çështjet globale si klima, siguria dhe reforma e institucioneve ndërkombëtare. Kontributi i anëtarëve të rinj pritet të rrisë legjitimitetin dhe kapacitetin e BRICS për të ofruar alternativa konkrete ndaj strukturave tradicionale të qeverisjes globale.

Në këtë kontekst të punimeve të këtij samiti, duket se BRICS po krijon alternativa ndaj rendit aktual botëror, duke demonstruar se suksesi i kësaj organizate transnacionale do të varet kryesisht nga aftësia për të harmonizuar interesa të ndryshme dhe për të ruajtur drejtimin e duhur në kushtet kur bota aktuale, me mekanizmat e saj tashmë jashtëzakonisht të vjetruara, po fillon të tregojë shenja shembjeje. BRICS-i kërkon të luajë një rol gjithnjë e më të rëndësishëm në ndërtimin e një rendi global më të drejtë, ku vendet në zhvillim jo vetëm që dëgjohen, por edhe marrin pjesë aktive në proceset e vendimmarrjes, dhe përmes mbështetjes ekonomike, teknologjike, mjedisore dhe diplomatike, BRICS-i kërkon të krijojë alternativa reale ndaj strukturave tradicionale, duke synuar gjithashtu të promovojë bashkëpunimin, paqen dhe zhvillimin e përbashkët të qëndrueshëm.

Burimi CGTN