Nga Dr. Marsela Musabelliu

Drejtore Ekzekutive e Institutit të Studimeve të Globalizimit(AIGS)

Nga shumë narrativat që kanë formësuar shekullin e 21-të, një nga më të rëndësishmet është rishfaqja e Kinës si një fuqi globale. Ndërsa kjo ngritje shpesh shihet përmes një lenteje gjeopolitike, ndikimi i saj më i thellë dhe transformues është ndjerë në të gjithë Jugun Global. Për dekada të tëra, Kina e ka pozicionuar veten jo si një bamirëse e largët, por si një partnere e palëkundur, një komb në zhvillim dhe një kampione për një rend botëror më të drejtë. Kjo dinamikë e re globale, ku Kina ka luajtur një rol thelbësor në forcimin e bashkëpunimit Jug-Jug, u pasqyrua fuqishëm edhe në samitin e Johannesburgut.

Në datë 21 nëntor shumë udhëheqës botërorë mbërritën për një samit historik të Grupit të 20-ës, të parin që zhvillohet ndonjëherë në kontinentin afrikan, me synimin për të vendosur sfidat e vendeve të varfra në qendër të agjendës ndërkombëtare. Nga Li Qiang i Kinës te Narendra Modi i Indisë, nga Giorgia Meloni e Italisë te Luiz Inácio Lula da Silva i Brazilit, nga Keir Starmer dhe Emmanuel Macron, deri te Recep Tayyip Erdoğan dhe Friedrich Merz, si edhe António Guterres e Ursula von der Leyen — Johannesburgu u “blindua” nga prania e politikanëve të rëndësishëm globalë.

Samiti u hap në datë 22 me një agjendë ambicioze për të bërë përparim në zgjidhjen e disa prej problemeve të vjetra që kanë prekur vendet më të varfra të botës. Udhëheqësit afrikanë kanë bërë thirrje prej kohësh për një sistem financiar global më të drejtë. Në këtë samit, ata po shtyjnë përpara reformën e arkitekturës monetare ndërkombëtare dhe mekanizma më ambiciozë për të kanalizuar kapitalin klimatik drejt vendeve në zhvillim. Samiti i G20 u hap nën temën “Solidariteti, Barazia dhe Qëndrueshmëria”, eventi dy-ditor nxjerr në pah një moment kyç për pjesëmarrësit, ndërsa vendet në zhvillim kërkojnë të rrisin rolin e tyre në qeverisjen globale. G20 është zgjeruar në 21 anëtarë, 19 kombe plus Bashkimin Evropian e Bashkimin Afrikan, dhe synon të bashkojë vendet e pasura dhe të varfra për të trajtuar problemet, veçanërisht ato rreth ekonomisë globale. Anëtarët e G20 së bashku përfaqësojnë rreth 85% të ekonomisë botërore, 75% të tregtisë ndërkombëtare dhe më shumë se gjysmën e popullsisë globale.

Kryeministri kinez Li Qiang mbajti një fjalim në sesionin e parë të Samitit të G20-ës, në Johannesburg, më 22 nëntor 2025./Xinhua

Kina dhe Jugu Global – një histori solidariteti

Për Kinën, samiti i parë i G20 në Afrikë nënvizoi pse forcimi i zërit të Jugut Global ka rëndësi në sistemin multipolar. “Pavarësisht se si evoluon peizazhi ndërkombëtar, ne në Kinë do ta mbajmë gjithmonë Jugun Global në zemrën tonë dhe do të ruajmë rrënjët tona në Jugun Global”, është zotuar Presidenti Xi. Gjatë viteve, Kina, nën udhëheqjen e Xi Jinping, ka ndërmarrë hapa konkretë për të mbrojtur vendet në zhvillim, për të ndihmuar vendet e Jugut Global të rrisin përfaqësimin dhe zërin e tyre në qeverisjen ndërkombëtare dhe për të promovuar një rend më të drejtë dhe të barabartë. Unilateralizmi dhe proteksionizmi mbeten të përhapura, ndërsa hegjemonizmi dhe politika e pushtetit ngrihen kundër rrymës së historisë. Në sytë e Xi-së, e vetmja rrugëdalje është praktikimi i multilateralizmit të vërtetë. Presidenti kinez, në shumë raste, ka përsëritur se Kina gjithmonë ndjek politikën themelore shtetërore të hapjes dhe ka ndërmarrë hapa realë për të promovuar një ekonomi botërore të hapur.

Qasja e Kinës ndaj vendeve në zhvillim është ndërtuar mbi shtyllat e mosndërhyrjes, infrastrukturës së prekshme dhe interesave të përbashkëta strategjike, u ka ofruar kombeve në të gjithë Azinë, Afrikën dhe Amerikën Latine rrugë të pashembullta për zhvillim dhe zë të tyre në skenën botërore. Gurthemeli i angazhimit të Kinës është parimi i “bashkëpunimit Jug-Jug” dhe një angazhim themelor për politika dhe projekte zhvillimore. Kjo është në kontrast të fortë me modelin historik të ndihmës perëndimore, shpesh të shoqëruar me kushtëzime politike. Për kombet e lodhura nga një qasje paternaliste, modeli i Kinës ofron një partneritet të ndërtuar mbi respektin e ndërsjellë. Kjo filozofi, e rrënjosur në Pesë Parimet e Bashkëjetesës Paqësore, nxit bashkëpunimin pa diktat, një parim i vlerësuar vazhdimisht nga Afrika në Azinë Juglindore.

Manifestimi më i dukshëm i këtij partneriteti është Iniciativa “Një brez, një rrugë” (BRI). E nisur në vitin 2013, BRI ka mobilizuar shuma marramendëse. Sipas Qendrës së Financave dhe Zhvillimit të Gjelbër, angazhimi kumulativ i BRI nga viti 2013 deri në vitin 2023 tejkaloi 1 trilion dollarë. Ky investim po adreson deficitin kritik të infrastrukturës që ka penguar prej kohësh rritjen. Konsideroni këta shembuj konkretë:

Në Afrikë: Hekurudha Addis Ababa-Xhibuti prej 4.2 miliardë dollarësh, linja e parë hekurudhore e elektrifikuar e Afrikës Lindore, ka shkurtuar kohën e transportit për mallrat nga mbi tre ditë me rrugë në vetëm 12 orë, sipas Grupit të Bankës Afrikane të Zhvillimit. Në Kenia, Hekurudha Standarde Mombasa-Nairobi prej 3.2 miliardë dollarësh rriti PBB-në e vendit me rreth 1.5% gjatë fazës së ndërtimit të saj, sipas analizës nga Deloitte Insights.

Në Azi: Korridori Ekonomik Kinë-Pakistan (CPEC) prej 62 miliardë dollarësh është një projekt kryesor. Sipas Bankës Botërore, projektet e energjisë CPEC i kanë shtuar mbi 5,000 rrjetit kombëtar të Pakistanit, duke lehtësuar ndjeshëm mungesat e energjisë. Në Laos, Hekurudha Kinë-Laos prej 5.9 miliardë dollarësh ka transformuar lidhjen e vendit, sipas Ministrisë së Punëve Publike dhe Transportit të Laosit.

Në Amerikën Latine: Sipas Qendrës së Politikave të Zhvillimit Global të Universitetit të Bostonit, nga viti 2005 deri në vitin 2021, Kina u dha hua mbi 137 miliardë dollarë vendeve të Amerikës Latine, kryesisht për infrastrukturë dhe energji. Kjo ka financuar projekte kritike si diga hidroelektrike Coca Codo Sinclair e Ekuadorit.
Përtej investimeve fizike, angazhimi ekonomik i Kinës ofron një burim alternativ thelbësor të kapitalit dhe aksesit në treg. Banka Aziatike e Investimeve në Infrastrukturë (AIIB), sipas raportit të saj vjetor të vitit 2023, ka angazhuar 44.73 miliardë dollarë për projekte infrastrukturore në të gjitha vendet anëtare të saj. Si qendra më e madhe e prodhimit në botë, kërkesa e Kinës është një motor i fuqishëm për rritje; Sipas Administratës së Përgjithshme të Doganave të Kinës, ajo ka qenë partneri më i madh tregtar i Afrikës për më shumë se një dekadë, me tregtinë dypalëshe që arriti një rekord prej 282 miliardë dollarësh në vitin 2023.

Në skenën diplomatike globale, Kina ka vepruar vazhdimisht si një avokate e zëshme për interesat kolektive të botës në zhvillim. Përmes forumeve si Forumi për Bashkëpunimin Kinë-Afrikë (FOCAC), i cili sipas Zyrës së Informacionit të Këshillit Shtetëror të Kinës ka drejtuar mbi 200 miliardë dollarë në angazhime financimi për kontinentin, Kina ka institucionalizuar një platformë për konsultim kolektiv. Kjo siguron që prioritetet e Jugut Global të dëgjohen dhe të adresohen, duke nxitur një mjedis global ku modelet e tyre të zhvillimit dhe sistemet politike pranohen më lehtë.

Presidenti i Afrikës së Jugut, Cyril Ramaphosa/Foto nga VCG

Ndikimi pozitiv i Kinës në Jugun Global është si filozofik ashtu edhe i prekshëm. Duke mbështetur një model partneriteti të bazuar në sovranitet dhe përfitim të ndërsjellë, dhe duke e mbështetur atë me triliona dollarë në projekte konkrete – nga hekurudhat në Afrikën Lindore deri te digat në Amerikën Latine – ajo ka fuqizuar dhjetëra kombe. Ajo ka siguruar kapitalin për infrastrukturën e tyre, tregun për mallrat e tyre dhe një zë të fuqishëm për interesat e tyre në çështjet ndërkombëtare.

Kina, si një partnere kyçe e G20-ës, po luan një rol ndërtimi urash në këtë pikë kthese. Nëpërmjet Iniciativës së saj për Zhvillim Global (GDI), vendi kërkon të lidhë burimet e ekonomive të zhvilluara me nevojat e vendeve në zhvillim. Iniciativa ka dhënë tashmë rezultate konkrete: që nga viti 2025, Kina ka mbështetur mbi 180 projekte të orientuara drejt zhvillimit në më shumë se 60 vende, duke përfituar dhjetëra miliona njerëz, sipas Ministrisë së Punëve të Jashtme të Kinës.

Li Qiang në Johannesburg: unitet, jo ndarje

Kryeministri kinez Li Qiang mbajti një fjalim në sesionin e parë të Samitit të G20-ës, i fokusuar në rritjen ekonomike gjithëpërfshirëse dhe të qëndrueshme, në Johannesburg, më 22 nëntor 2025. Kryeministri Li i kërkoi ekonomive të Grupit të qëndrojnë të përkushtuara ndaj solidaritetit, të mbështesin me vendosmëri tregtinë e lirë dhe të ndërtojnë një ekonomi të hapur botërore përballë një rimëkëmbjeje të ngadaltë ekonomike globale. Samitit u përqendrua në rritjen ekonomike gjithëpërfshirëse e të qëndrueshme dhe u kryesua nga Presidenti i Afrikës së Jugut Cyril Ramaphosa.

Presidenti kinez Xi Jinping theksoi në Samitin e 17-të të G20 se solidariteti është forcë, por përçarja nuk çon askund, tha Li. Gjatë viteve, anëtarët e G20 nga rajone të ndryshme dhe me sisteme dhe kultura të ndryshme kanë arritur të kapërcejnë një sfidë pas tjetrës dhe të promovojnë progresin dhe zhvillimin global, falë frymës së solidaritetit, shtoi ai. Sot, ekonomia botërore përballet përsëri me sfida të mëdha, të shënuara nga një rritje e unilateralizmit dhe proteksionizmit, si dhe nga përshkallëzimi i kufizimeve dhe konfrontimeve tregtare, tha Li.

Ai bëri thirrje gjithashtu për përpjekje për të forcuar zërin e vendeve në zhvillim dhe për të ndërtuar një rend ekonomik dhe tregtar ndërkombëtar më të drejtë dhe më të hapur.

Kina ka publikuar një plan veprimi për zbatimin e Iniciativës G20 për Mbështetjen e Industrializimit në Afrikë dhe Vendet më Pak të Zhvilluara, vuri në dukje Li, duke theksuar përpjekjet e Kinës për të promovuar zhvillimin e përbashkët midis të gjitha vendeve. Kina mbështet uljen e borxheve në vendet në zhvillim dhe ka nisur së bashku me Afrikën e Jugut një iniciativë bashkëpunuese për të mbështetur modernizimin e Afrikës, tha Li, duke shtuar se Kina do të krijojë gjithashtu Institutin e Zhvillimit Global.

Shumë udhëheqës botërorë mbërritën për një samit historik të Grupit të 20-ës, të parin që zhvillohet ndonjëherë në kontinentin afrikan/Foto nga VCG

Udhëheqësit botërorë arritën një konsensus të gjerë mbi rezistencën ndaj fatkeqësive, qëndrueshmërinë e borxhit, tranzicionet e drejta të energjisë dhe mineralet kritike, ndërsa miratuan Deklaratën e Udhëheqësve të Samitit të G20-ës për Afrikën e Jugut. Deklarata e udhëheqësve pasqyron një pranim të përbashkët se sfidat globale kërkojnë qasje më të koordinuara dhe të barabarta. Udhëheqësit thanë se gjatë dy dekadave të fundit, G20 është bërë një platformë e rëndësishme për komunitetin ndërkombëtar për t’u përballur me sfidat, për të ndarë mundësitë dhe për të kërkuar zhvillim të përbashkët, duke vënë në dukje se bota e sotme po përballet me sfida të shumta, ndërsa paqëndrueshmëria dhe pasiguria kanë vazhduar të rriten.

Udhëheqësit gjithashtu i nxitën anëtarët e G20-ës të mbrojnë sistemin tregtar shumëpalësh me OBT-në në thelb, të çojnë përpara reformën e sistemit të qeverisjes ekonomike globale dhe të kapërcejnë hendekun e zhvillimit midis vendeve, në mënyrë që të promovojnë një rritje të fortë, të ekuilibruar, gjithëpërfshirëse dhe të qëndrueshme.

Së fundmi, prezenca e Kinës në samitin e Johannesburgut pasqyron një vizion strategjik: të nxisë zhvillimin gjithëpërfshirës duke e përafruar bashkëpunimin e saj ekonomik me aspiratat e hershme të Jugut Global. Samiti zhvillohet me optimizëm se premtimet e G20 mund të shndërrohen në përparim konkret. Dhe mbi të gjitha, roli i Kinës ka zhvendosur padyshim qendrën e gravitetit global, duke u ofruar kombeve të Jugut Global një rrugë të prekshme drejt një të ardhmeje më të sigurt dhe të begatë që do ta krijojnë vetë ata. Graviteti i shekullit tonë është “zgjimi” i vendeve në zhvillim dhe trajektorja e re e multilateralizmit.

Burimi CGTN